Chapter 5 :-

കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ

Table 5.1
വില	ചോദനം	പ്രദാനം	അവസ്ഥ
10	800	400	400 – അധിക ചോദനം (D > S)
20	600	600	സന്തുലിതാവസ്ഥ (D = S)
30	500	700	200 – അധിക പ്രദാനം (S > D)

Table 5.2
വില	ചോദനം	പ്രദാനം	അവസ്ഥ
10	500	100	400 – അധിക ചോദനം (D > S)
20	400	200	200 – അധിക ചോദനം (D > S)
30	300	300	സന്തുലിതാവസ്ഥ (D = S)
40	200	400	200 – അധിക പ്രദാനം (S > D)
50	100	500	400 – അധിക പ്രദാനം (S > D)

Table 5.3
വില	ചോദനം	പ്രദാനം
10	1000	300
20	900	400
30	700	500
40	650	650
50	600	800
60	400	1000

Table 5.4
ചോദനത്തിലെ മാറ്റം	പ്രദാനത്തിലെ മാറ്റം	സന്തുലിത അളവ്	സന്തുലിത വില
വലത്തേക്ക്	വലത്തേക്ക്	വർധിക്കുന്നു	വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം
ഇടത്തേക്ക്	ഇടത്തേക്ക്	കുറയുന്നു	വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം
വലത്തേക്ക്	ഇടത്തേക്ക്	വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം	വർധിക്കുന്നു
ഇടത്തേക്ക്	വലത്തേക്ക്	വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം	കുറയുന്നു

Table 5.5 വില പരിധിയും തറവിലയും – ഒരു താരതമ്യ പഠനം
വില പരിധി	തറവില
1. ഗവണ്മെന്റ് നിശ്ചയിക്കുന്ന പരമാവധി വില	1. ഗവണ്മെന്റ് നിശ്ചയിക്കുന്ന കുറഞ്ഞ വില
2. ഗോതമ്പ് , അരി , മണ്ണെണ്ണ തുടങ്ങിയ അവശ്യ സാധനങ്ങളിന്മേൽ ഏർപ്പെടുത്തുന്നു	2. നെല്ല് , നാളികേരം തുടങ്ങിയ കാർഷിക സാധന ങ്ങളിന്മേലും തൊഴിലാളികളുടെ മിനിമം കൂലിയിലും ഏർപ്പെടുത്തുന്നു
3. ഇത് എല്ലായ്പ്പോഴും സന്തുലിത വിലയേക്കാൾ കുറവായിരിക്കും	3. ഇത് സന്തുലിത വിലയേക്കാൾ കൂടുതലായിരിക്കും
4. അധിക ചോദനം സൃഷ്ടിക്കുന്നു	4. അധികം പ്രദാനം സൃഷ്ടിക്കുന്നു
5. ന്യായവില ഷോപ്പുകൾ തുറക്കുന്നു	5. മിച്ചം വരുന്ന സാധനങ്ങൾ സർക്കാർ സംഭരിക്കുന്നു

ആമുഖം ( Introduction )
ഒരു സ്വതന്ത്ര കമ്പോള വ്യവസ്ഥയിൽ ചോദനവും പ്രദാനവും ചേർന്നാണ് സാധനങ്ങളുടെയും സേവനങ്ങളുടെയും വില നിർണയിക്കുന്നത്. ചോദനവും പ്രദാനവും ചേർന്ന് സാധനങ്ങളുടെയും സേവനങ്ങളുടെയും വില നിർണയിക്കുന്ന പ്രക്രിയയെ വില സംവിധാനം (Price mechanism) എന്നു പറയുന്നു. ചോദനവും പ്രദാനവും ചേർന്ന് എങ്ങനെ വില നിർണയിക്കുന്നുവെന്ന് ചർച്ചചെയ്യാം.

സന്തുലിതാവസ്ഥ, അധിക ചോദനം, അധിക പ്രദാനം (Equilibrium, Excess Demand, Excess Supply)
സന്തുലിതാവസ്ഥ എന്നു പറഞ്ഞാൽ ബാലൻസ് (balance) അഥവാ സമം തുല്യം എന്നാണർത്ഥം. അതായത്, അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടും ചായാത്ത അവസ്ഥ. എല്ലാ ഉപഭോക്താക്കളുടെയും ഉല്പാദകരുടെയും ലക്ഷ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റപ്പെടുന്നതും കമ്പോളം ക്ലിയർ ചെയ്യപ്പെടുന്നതുമായ അവസ്ഥയെ സന്തുലിതാവസ്ഥ എന്ന് നിർവചിക്കാം. സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ കമ്പോളത്തിലെ എല്ലാ ഉപാദകരും വില്ക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഉല്പന്നത്തിന്റെ അളവും എല്ലാ ഉപഭോക്താക്കളും വാങ്ങാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഉല്പന്നത്തിന്റെ അളവും തുല്യമായിരിക്കും. അതായത്, സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ കമ്പോള പ്രദാനവും ചോദനവും തുല്യമായിരിക്കും എന്നർത്ഥം. ചോദനവും പ്രദാനവും തുല്യമാകുമ്പോഴുള്ള വില സന്തുലിത വില എന്നറിയപ്പെടുന്നു. സന്തുലിത വിലയിൽ ചോദനവും പ്രദാനവും തുല്യമായിരിക്കും. വില ഏറ്റവും ഉയർന്നിരിക്കുമ്പോൾ ഉപഭോതാക്കൾ സാധനം വാങ്ങുന്നതിന് തയ്യാറാവുന്നില്ല. വില വളരെ താഴ്ന്നിരിക്കുമ്പോഴാകട്ടെ വില്ക്കുന്നതിന് വിക്രേതാക്കളും തയ്യാറായിരിക്കുകയില്ല. അപ്പോൾ വില കുറയ്ക്കാൻ വില്പനക്കാരും ഉയർന്ന വില നൽകാൻ വാങ്ങുന്നവരും നിർബന്ധിതരാകുന്നു. ഇങ്ങനെ ചോദനവും പ്രദാനവും ചേർന്ന് ഉപഭോക്താക്കൾ വാങ്ങാനും വില്പനക്കാർ വില്ക്കാനും തയ്യാറാകുന്ന സന്തുലിത വില നിർണയിക്കുന്നു.
സന്തുലിത വിലയിൽ വാങ്ങുകയും വില്ക്കുകയും ചെയ്യുന്ന സാധനത്തിന്റെ അളവിനെ സന്തുലിത അളവ് (equilibrium quantity) എന്നു പറയുന്നു.
ചോദനവും പ്രദാനവും വിലയുടെ ധർമങ്ങളാണെന്ന് നമുക്കറിയാം. q^d (P*) കമ്പോള ചോദനവും q^s (P*) കമ്പോള പ്രദാനവുമായാൽ കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ q^d (P*) = q^s (P*). P* , q* എന്നത് യഥാക്രമം സന്തുലിത വിലയും സന്തുലിത അളവുമാണ്.

Diagram 5.1

ഡയഗ്രം 5.1 ൽ DD കമ്പോള ചോദനവക്രവും SS കമ്പോള പ്രദാനവക്രവുമാണ്. DD, SS വക്രങ്ങൾ E എന്ന ബിന്ദുവിൽ തുല്യമാകുന്നു. ഇതാണ് കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ എന്ന് പറയുന്നത് (DD = SS). P* എന്നത് സന്തുലിത വിലയും q* സന്തുലിത അളവുമാണ്.
ഒരു നിശ്ചിത വിലയ്ക്ക് കമ്പോള ചോദനം കമ്പോള പ്രദാനത്തേക്കാൾ കൂടുതലായ അവസ്ഥയെ അധിക ചോദനം എന്നു പറയുന്നു.
ഒരു നിശ്ചിത വിലയ്ക്ക് കമ്പോള പ്രദാനം കമ്പോള ചോദനത്തേക്കാൾ കൂടുതലായ അവസ്ഥയെ അധിക പ്രദാനം എന്നു പറയുന്നു.
അതുകൊണ്ട്, ഒരു പൂർണ കിടമത്സര കമ്പോളത്തിൽ സന്തുലിതാവസ്ഥയെ അധിക ചോദനവും അധിക പ്രദാനവുമില്ലാത്ത അവസ്ഥയെന്ന് നിർവചിക്കാം.

സന്തുലിതാവസ്ഥ ഇല്ലാത്ത പെരുമാറ്റം (Out of Equilibrium Behaviour)

സമ്പൂർണ കിടമത്സരമുള്ള വിപണിയിൽ അസന്തുലിതാവസ്ഥ സംഭവിക്കുമ്പോൾ ഒരു അദൃശ്യകരം ഇടപെടുമെന്ന് ആഡം സ്മിത്ത് (1723-1790) അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. ചോദനം കൂടുതലുള്ള അവസ്ഥയിൽ ഈ അദൃശ്യകരം വില കൂട്ടുന്നു. അതുപോലെ പ്രദാനം കൂടുതലുള്ള അവസ്ഥയിൽ അദൃശ്യകരം വില കുറയ്ക്കുന്നു. ഈ പ്രക്രിയ വഴി കമ്പോളത്തിൽ സന്തുലിതാവസ്ഥ സംഭവിക്കുന്നു.

EXAMPLE 5.1: വിവിധ വിലകളിലുള്ള ചോദനവും പ്രദാനവും താഴെ പട്ടികയിൽ കൊടുത്തിരിക്കുന്നു.

Table 5.1

വില ചോദനം പ്രദാനം അവസ്ഥ

10 800 400 400 – അധിക ചോദനം (D > S)

20 600 600 സന്തുലിതാവസ്ഥ (D = S)

30 500 700 200 – അധിക പ്രദാനം (S > D)

പട്ടികയിൽ സന്തുലിത വില 30ഉം സന്തുലിത അളവ് 300 kgയുമാണ്. വില 30 ൽ കുറവാണെങ്കിൽ അധിക ചോദനവും വില 30 ൽ കൂടുതലാണെങ്കിൽ അധിക പ്രദാനവുമാണ്.

Table 5.2

വില ചോദനം പ്രദാനം അവസ്ഥ

10 500 100 400 – അധിക ചോദനം (D > S)

20 400 200 200 – അധിക ചോദനം (D > S)

30 300 300 സന്തുലിതാവസ്ഥ (D = S)

40 200 400 200 – അധിക പ്രദാനം (S > D)

50 100 500 400 – അധിക പ്രദാനം (S > D)

അധിക ചോദനം , സന്തുലിതാവസ്ഥ, അധിക പ്രദാനം എന്നിവ ഒരു ഡയഗ്രത്തിന്റെ സഹായത്തോടെ പ്രതിനിധീകരിക്കാം.

Diagram 5.1

PROBLEM 5.1: പട്ടിക നിരീക്ഷിച്ച് താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്ന ചോദ്യങ്ങൾക്ക് ഉത്തരം എഴുതുക.

Table 5.3

വില ചോദനം പ്രദാനം

10 1000 300

20 900 400

30 700 500

40 650 650

50 600 800

60 400 1000

(1) വിവിധ വിലകളിൽ അധിക ചോദനവും അധിക പ്രദാനവും കാണുക.

(2) സന്തുലിത വില എത്ര ?

(3) സന്തുലിത അളവ് എത്ര?

Solution:

(1) 10, 20, 30 എന്നീ വിലകളിൽ അധിക ചോദനം യഥാക്രമം 700, 500, 200; 50, 60 എന്നീ വിലകളിൽ അധികം പ്രദാനം യഥാക്രമം 200, 600.

(2) 40.

(3) 650 kg.

കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ ഉല്പാദക യൂണിറ്റുകളുടെ എണ്ണം സ്ഥിരമായിരിക്കുമ്പോൾ (Market Equilibrium: Fixed Number of Firms)
സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം സ്ഥിരമായിരുന്നാൽ ചോദന-പ്രദാന ശക്തികളുടെ ഫലമായി കമ്പോളം സന്തുലിതാവസ്ഥ പ്രാപിക്കുന്നു. വില വർധിക്കുമ്പോൾ ചോദനം കുറയുകയും വില കുറയുമ്പോൾ ചോദനം കൂടുകയും ചെയ്യുന്നു. അതുപോലെ വില വർധിക്കുമ്പോൾ പ്രദാനം വർധിക്കുകയും വില കുറയുമ്പോൾ പ്രദാനം കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ രണ്ട് വിപരീത ശക്തികൾ ചേർന്ന് സാധനങ്ങളുടെയും സേവനങ്ങളുടെയും വില നിർണയിക്കുന്നു. ഇത് ഒരു ഡയഗ്രത്തിന്റെ സഹായത്തോടെ വിശദമാക്കാം.
ഡയഗ്രം 5.3 ൽ ചോദനവും പ്രദാനവും x – അക്ഷത്തിലും വില y – അക്ഷത്തിലും രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. DD എന്നത് കമ്പോള ചോദന വക്രവും SS എന്നത് കമ്പോള പ്രദാന വക്രവുമാണ്.

Diagram 5.2 സ്ഥിര എണ്ണം സ്ഥാപനങ്ങളുള്ളപ്പോൾ കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ

E എന്ന ബിന്ദുവിൽ ചോദനത്തിന്റെ അളവും പ്രദാനത്തിന്റെ അളവും തുല്യമാണ്. E എന്ന ബിന്ദുവിൽ ചോദന വക്രവും പ്രദാന വക്രവും പരസ്പരം ഖണ്ഡിച്ച് സന്തുലിതാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഇവിടെ ചോദനവും പ്രദാനവും q* അളവാണ്. അപ്പോഴുള്ള വില P* ആണ്. അതു കൊണ്ട് P* സന്തുലിത വിലയും q* സന്തുലിത അളവുമാണ്. ഇവിടെ അധിക ചോദനമോ അധിക പ്രദാനമോ ഇല്ല.
ഇനി വില P₁ ആണെന്ന് കരുതുക. അപ്പോൾ പ്രദാനത്തിന്റെ അളവ് q₁ ഉം ചോദനത്തിന്റെ അളവ് q₄ ഉം ആണ്. P₁ വിലയിൽ , q₁q₄ അധിക ചോദനമാണ്. ഇത് വില P₁ ൽനിന്ന് P* ലേക്ക് ഉയരാൻ കാരണമാകുന്നു. അതുപോലെ വില P₂ ആണെന്ന് കരുതുക. അപ്പോൾ ചോദനത്തിന്റെ അളവ് , q₂ വും പ്രദാനത്തിന്റെ അളവ് q₃ യുമാണ്. P₂ വിലയിൽ q₂q₃ അധിക പ്രദാനമാണ്. ഇത് വില P₂ ൽ നിന്ന് P* ലേക്ക് കുറയാൻ കാരണമാകുന്നു. P* എന്ന വിലയിൽ അധിക ചോദനവും അധികം പ്രദാനവും പൂജ്യമാണ്. ഈ വിധത്തിൽ ചോദനവും പ്രദാനവും ചേർന്ന് ഉല്പാദകരുടെ എണ്ണം സ്ഥിരമായിരിക്കുമ്പോൾ കമ്പോളം സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ എത്തുന്നു.

അധിക ചോദനം: സന്തുലിത വിലയേക്കാൾ കമ്പോള വില കുറവായിരുന്നാൽ ഉള്ള അവസ്ഥയാണ് അധിക ചോദനം (P₁ < P*).

അധിക പ്രദാനം: സന്തുലിത വിലയേക്കാൾ കമ്പോള വില ഉയർന്നിരുന്നാൽ ഉള്ള അവസ്ഥയാണ് അധിക പ്രദാനം (P₂ > P*).

EXAMPLE 5.2; ഗ്രാഫ് 5.3 ൽ വില 10 രൂപയാണെങ്കിൽ, കമ്പോള പ്രദാനം 100 kg യും കമ്പോള ചോദനം 700 kg യുമാണ്. അപ്പോൾ, അധികചോദനം 600 kg ആണ്. ഈ അധിക ചോദനം കമ്പോള വില ഉയർത്തുന്നു. കമ്പോള വില 60 രൂപയാണെങ്കിൽ കമ്പോള ചോദനം 200 kg യും കമ്പോള പ്രദാനം 600 kg യുമാണ്. അപ്പോൾ അധിക പ്രദാനം 400 kg യാണ്. ഈ അധിക പ്രദാനം കമ്പോള വില കുറയാൻ കാരണമാകുന്നു. കമ്പോള വില 40 രൂപയാണെങ്കിൽ കമ്പോള ചോദനവും പ്രദാനവും 400 kg യാണ്. ഇവിടെ അധിക ചോദനവും അധിക പ്രദാനവും പൂജ്യമാണ്. അതുകൊണ്ട് സന്തുലിത വില 40 രൂപയും സന്തുലിത അളവ് 400 kg യുമാണ്. വില 40 രൂപയിൽ കൂടുതലായാൽ അധിക പ്രദാനവും വില 40 രൂപയിൽ കുറഞ്ഞാൽ അധിക ചോദനവുമായിരിക്കും.

Diagram 5.3 കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ

ചോദന പ്രദാന സമവാക്യം ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ട് സന്തുലിത വിലയും അളവും കാണുന്ന വിധം (Method of determination of equilibrium price and quantity using equation)
ചോദന ധർമ്മവും പ്രദാന ധർമവും അറിയാമെങ്കിൽ സന്തുലിത വിലയും അളവും നിർണയിക്കാം. ഉദാഹരണം 5.3 കാണുക.
EXAMPLE 5.3: q^d = 200 – P ചോദന ധർമവും q^s = 120 + P പ്രദാന ധർമവുമായാൽ, സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ

q^s = q^d
120 + P = 200 – P; P ക്ക് നിർദ്ധാരണം ചെയ്യുക
P + P = 200 – 120
2P = 80
P = 80/2 = 40
40 ആണ് സന്തുലിത വില. P യുടെ മൂല്യം ചോദന ധർമത്തിലോ പ്രദാന ധർമത്തിലോ പ്രതിസ്ഥാപിച്ച് നിർദ്ധാരണം ചെയ്യുക.
q^d = 200 – P
= 200 – 40
= 160 അഥവാ
q^s = 120 + P
= 120 + 40 = 160
q^d = q^s
= 160 ആണ് സന്തുലിത അളവ്.

കമ്പോള വില സന്തുലിത വിലയെക്കാൾ കുറവാണെങ്കിൽ അധിക ചോദനമായിരിക്കും . ഉദാഹരണമായി കമ്പോള വില , P = 25 രൂപയാണെന്ന് കരുതുക.

q^d = 200 – P
200 – 25
= 175
q^s = 120 + P
= 120 + 25
= 145

അധിക ചോദനം

ED = q^d – q^s
= 175 – 145
= 30
ഇനി കമ്പോള വില സന്തുലിത വിലയെക്കാൾ കൂടുതലാണെങ്കിൽ കമ്പോളത്തിൽ അധിക പ്രദാനമായിരിക്കും. ഉദാഹരണമായി P = 45 രൂപയാണെന്ന് കരുതുക.
q^d = 200 – P
= 200- 45
= 155
q^s = 120 + P
= 120 + 45
= 165

അധിക പ്രദാനം

ES = q^s – q^d
= 165 – 155
= 10

PROBLEM 5.2 100 കമ്പോള ചോദന 20 + P കമ്പോള പ്രദാന വക്രവുമാണെങ്കിൽ സന്തുലിത വിലയും സന്തുലിത അളവും കാണുക.
Solution:
സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ ,

q^s = q^d
20 + P = 100 – P
P + P = 100 – 20
2P = 80
സന്തുലിത വില: P = 80/2
= 40
സന്തുലിത ചോദനം : q^d = 100 – P
= 100 – 40
= 60
സന്തുലിത പ്രദാനം : q^s = 20 + P
= 20 + 40
= 60

തൊഴിൽവിപണിയിലെ വേതനനിർണയം ( Wage Determination in Labour Market )

പൂർണ മത്സരാധിഷ്ഠിത സാഹചര്യങ്ങളിൽ ചോദന പ്രദാന വിശകലനം ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു ഉല്പന്നത്തിന്റെ വില എങ്ങനെ നിർണയിക്കുന്നുവെന്ന് കണ്ടുകഴിഞ്ഞു. അതേ ചോദന പ്രദാന വിശകലനം ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ട് , പൂർണ മത്സരാന്തരീക്ഷത്തിൽ വേതനനിർണയം നടത്തുന്നതെങ്ങനെ എന്നു നോക്കാം.
ചരക്കുകൾക്കുള്ള വിപണിക്കും തൊഴിൽ വിപണിക്കും തമ്മിൽ സുപ്രധാനമായൊരു വ്യത്യാസമുണ്ട്. ചരക്കുകളുടെ കാര്യത്തിൽ ചോദനം പ്രധാനമായും ഉപഭോക്താക്കളിൽ നിന്നാണുളവാകുന്നത്; പ്രദാനമാകട്ടെ പ്രധാനമായും സ്ഥാപനങ്ങളിൽനിന്നായിരിക്കും. എന്നാൽ തൊഴിലിന്റെ കാര്യത്തിൽ ചോദനം ഉത്ഭവിക്കുന്നത് സ്ഥാപനങ്ങളിൽനിന്നാണ്; പ്രദാനമുണ്ടാകുന്നത് കുടുംബങ്ങളിൽ നിന്നാണ്.

ഒരു സ്ഥാപനം എത്രത്തോളം തൊഴിൽ ആവശ്യപ്പെടും ? ( How much labour will a firm demand ? )
പൂർണ മത്സരാന്തരീക്ഷത്തിലുള്ള ഒരു സ്ഥാപനം പരമാവധി ലാഭമുണ്ടാക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. അത്തരമൊരു സ്ഥാപനം വളരെയധികം തൊഴിലാളികളെ നിയമിക്കും. കൂടുതൽ തൊഴിലാളികളെ നിയമിക്കുമ്പോൾ , അവസാന യൂണിറ്റിന്റെ നിയമനത്തിനു വരുന്ന അധിക ചെലവ് അതു കൊണ്ടുണ്ടാകുന്ന അധിക ലാഭത്തിന് തുല്യമാകുന്നിടത്തോളമായിരിക്കും അത്. അധിക ചെലവ് എന്നു പറയുന്നത് വേതനമാണ് ( W ). അധിക ലാഭമെന്നു പറയുന്നത് പ്രയത്നത്തിന്റെ സീമാന്ത വരുമാനമാണ് ( MRP_L ) സീമാന്ത വരുമാനത്തെ സീമാന്ത ഉല്പന്നം കൊണ്ട് ഗുണിച്ചാണ് MRP_L കണക്കാക്കുന്നത്.
അതുകൊണ്ട് ,
W = MRP_L ആകുന്നതുവരെ ഒരു സ്ഥാപനം തൊഴിലാളികളെ എടുക്കും.
തൊഴിലാളികളെ സംബന്ധിച്ച ചോദന വക്രം കീഴോട്ട് ചായുന്ന ഒന്നായിരിക്കും. ഇതിനു കാരണം അപചയ പ്രത്യായ നിയമത്തിന്റെ പ്രവർത്തനഫലമായി തൊഴിലാളികളുടെ സീമാന്ത ഉല്പാദനക്ഷമത കുറയുന്നതാണ്. കുറഞ്ഞ വേതന നിരക്കിൽ മാത്രമേ കൂടുതൽ തൊഴിലിന് ചോദനമുണ്ടാകൂ.

തൊഴിൽ പ്രദാനം എങ്ങനെയിരിക്കും ? ( What about the supply of labour ? )
തൊഴിൽ പ്രദാനമുണ്ടാകുന്നത് കുടുംബങ്ങളിൽ നിന്നാണ്. വേതന നിരക്കും തൊഴിൽ പ്രദാനവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം സങ്കീർണമാണ്. ഒരു തൊഴിലാളിയുടെ വ്യക്തിപരമായ വീക്ഷണഗതി വച്ചാണങ്കിൽ തൊഴിലിന്റെ പ്രദാന വക്രം പിന്നോക്കം ചായുന്നതായിരിക്കും. ഉയർന്ന വേതന നിരക്കുണ്ടാകുമ്പോൾ തൊഴിലാളികൾ പണിയെടുക്കുന്നതിനു പകരം വിശ്രമിക്കാനാണ് താല്പര്യം കാണിക്കുക എന്നതാണിതിനു കാരണം. അപ്പോൾ ഉയർന്ന വേതന നിരക്കിൽ തൊഴിൽ പ്രദാനം കുറഞ്ഞുവെന്നുവരും. പക്ഷേ ഇത് വ്യക്തിഗത പ്രദാനത്തിന് മാത്രമേ ബാധകമാകൂ; വിപണിയിലെ പ്രദാനത്തിനല്ല. വേതന നിരക്കു വർധിക്കുമ്പോൾ വിപണിയിലെ തൊഴിൽ പ്രദാനം വർധിക്കുകയാണ് ചെയ്യുക. വേതനം കൂടുമ്പോൾ കൂടുതൽ തൊഴിലാളികൾ ആകർഷിക്കപ്പെടുമെന്നതാണ് ഇതിനു കാരണം. അതുകൊണ്ട് തൊഴിലിന്റെ കമ്പോള പ്രദാന വക്രം വലതുഭാഗത്ത് മുകളിലേക്ക് ചരിഞ്ഞാണ് വരിക.
കീഴോട്ടു ചായുന്ന തൊഴിലിനുള്ള ചോദന വക്രവും മുകളിലേക്ക് ചാഞ്ഞുകയറുന്ന തൊഴിലിനുള്ള പ്രദാന വക്രവും പരസ്പരം ചോദിക്കുന്ന ബിന്ദുവിലാണ് സന്തുലിത വേതന നിരക്ക് നിർണയിക്കപ്പെടുന്നത്. താഴെ കാണുന്ന രേഖാചിത്രം ഇത് വ്യക്തമാക്കും.

Diagram 5.4

OW ആണ് സന്തുലിത വേതന നിരക്ക്.

ചോദന-പ്രദാനങ്ങളിലെ മാറ്റങ്ങൾ (Shifts in Demand and Supply)
വിലയൊഴികെ മറ്റ് ഘടകങ്ങളിൽ മാറ്റമില്ലാതിരിക്കുമ്പോൾ ചോദനവും പ്രദാനവും തുല്യമാകുന്ന അവസ്ഥയാണ് സന്തുലിത വിലയെന്ന് നമുക്കറിയാം. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ള മാറ്റങ്ങൾ പുതിയ സന്തുലിത വിലയും സന്തുലിത അളവും സൃഷ്ടിക്കും. ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ള മാറ്റങ്ങൾ സന്തുലിത വിലയിലും അളവിലുമുണ്ടാക്കുന്ന മാറ്റങ്ങളെ താഴെ പറയുന്ന തലക്കെട്ടുകളിൽ വിവരിക്കാം:

I ചോദനത്തിലെ മാറ്റം (പ്രദാനം സ്ഥിരമായിരിക്കുമ്പോൾ )

II. പ്രദാനത്തിലെ മാറ്റം (ചോദനം സ്ഥിരമായിരിക്കുമ്പോൾ)

III. ഒരേസമയം ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ളമാറ്റം

(a) ഒരേസമയം ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ള വർധനവ്

(b) ഒരേസമയം ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ള കുറവ്

I. ചോദനത്തിലെ മാറ്റം (Shifts in Demand)
ചോദനം നിർണയിക്കുന്ന വിലയിതര ഘടകങ്ങളായ ഉപഭോക്താക്കളുടെ വരുമാനം, മറ്റ് വസ്തുക്കളുടെ വില, ഉപഭോക്താവിന്റെ അഭിരുചിയും താല്പര്യങ്ങളും തുടങ്ങിയവയിലുണ്ടാകുന്ന മാറ്റം മൂലം കമ്പോള ചോദന വക്രത്തിന് സ്ഥാനമാറ്റം സംഭവിക്കുന്നു. വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ അനുകൂലമായ മാറ്റം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ കമ്പോള ചോദന വക്രം വലതുഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു. വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ പ്രതികൂലമായ മാറ്റം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ കമ്പോള ചോദന വക്രം ഇടതുഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു. ഇത്തരം സാഹചര്യങ്ങളിൽ കമ്പോള പ്രദാന വക്രത്തിന് മാറ്റമുണ്ടാകുന്നില്ല.

(a) പ്രദാന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കുകയും ചോദന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ:
സാധാരണ വസ്തുക്കളുടെ കാര്യത്തിൽ ഉപഭോക്താവിന്റെ വരുമാനം കൂടുക, ഗുണനിലവാരം കുറഞ്ഞ വസ്തുക്കളുടെ കാര്യത്തിൽ ഉപഭോക്താവിന്റെ വരുമാനം കുറയുക , പ്രതിസ്ഥാപന വസ്തുക്കളുടെ വില കൂടുക , പൂരകവസ്തുക്കളുടെ വില കുറയുക , ഉപഭോക്താക്കളുടെ എണ്ണം വർധിക്കുക തുടങ്ങിയ അനുകൂല സാഹചര്യങ്ങളിൽ കമ്പോള ചോദന വക്രം വലതുഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു.

Diagram 5.5

ഡയഗ്രം 5.5 ൽ DD ആദ്യ കമ്പോള ചോദന വക്രവും SS പ്രദാന വക്രവുമാണ് . ചോദന വക്രവും പ്രദാന വക്രവും സംഗമിക്കുന്ന E എന്ന ബിന്ദുവിൽ സന്തുലിത വില P യും സന്തുലിത അളവ് q ഉം ആണ്.
വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ അനുകൂലമായ മാറ്റം മൂലം DD എന്ന ചോദന വക്രം₁D₁ ആയി വലത്തേയ്ക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു. ഇപ്പോൾ P വിലയ്ക്ക് കമ്പോള ചോദനം q’ അളവും കമ്പോള പ്രദാന വക്രത്തിന് മാറ്റമില്ലാത്തതുകൊണ്ട് പ്രദാനം q തന്നെയുമാണ്. പ്രദാനത്തെ അപേക്ഷിച്ച് ചോദനം കൂടുതലാണ്. qq’ അധിക ചോദനം മൂലം ചില വ്യക്തികൾ ഉയർന്ന വില നൽകാൻ തയ്യാറാകുന്നു. തന്മൂലം സന്തുലിത വില P₁ ലേക്ക് ഉയരുന്നു. E₁ ആണ് പുതിയ സന്തുലിത ബിന്ദു. E₁ എന്ന ബിന്ദുവിൽ D₁D₁ എന്ന പുതിയ കമ്പോള ചോദന വക്രവും SS എന്ന കമ്പോള പ്രദാന വക്രവും സംഗമിക്കുന്നു. പുതിയ സന്തുലിത വില P₁ ആണ് . പുതിയ സന്തുലിത അളവ് q₁ ആണ്.
പ്രദാന വക്രം സ്ഥിരമായി നില്ക്കുകയും കമ്പോള ചോദന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തുലിത വിലയും സന്തുലിത അളവും വർധിക്കുന്നു.

(b) പ്രദാന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കു കയും ചോദന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ:
വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ പ്രതികൂലമായ മാറ്റ മുണ്ടായാൽ കമ്പോള ചോദനം കുറയുകയും തൽഫലമായി ചോദന വക്രം ഇടതുഭാഗത്തേക്ക് മാറുകയും ചെയ്യുന്നു. സാധാരണ വസ്തുക്കളുടെ കാര്യത്തിൽ ഉപഭോക്താക്കളുടെ വരുമാനം കുറയുക , തരംതാണ വസ്തുക്കളുടെ കാര്യത്തിൽ ഉപഭോക്താക്കളുടെ വരുമാനം കൂടുക , പ്രതിസ്ഥാപന വസ്തുക്കളുടെ വില കുറയുക , കമ്പോളത്തിൽ ഉപഭോക്താക്കളുടെ എണ്ണം കുറയുക തുടങ്ങിയ പ്രതികൂല സാഹചര്യങ്ങളിൽ കമ്പോള ചോദന വക്രം ഇടതുഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു.

Diagram 5.6

ഡയഗ്രം 5.6 ൽ DD ആദ്യ കമ്പോള ചോദന വക്രവും 55 കമ്പോള പ്രദാന വക്രവുമാണ്. ചോദന വക്രവും പ്രദാന വക്രവും സംഗമിക്കുന്ന E എന്ന സന്തുലിത ബിന്ദുവിൽ സന്തുലിത വില P യും സന്തുലിത അളവ് q ഉം ആണ്.
വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ പ്രതികൂലമായ മാറ്റം മൂലം DD എന്ന ചോദന D₂D₂ ആയി ഇടതു ഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു. ഇപ്പോൾ P വിലയ്ക്ക് കമ്പോള ചോദനം q’ അളവും കമ്പോള പ്രദാന വക്രത്തിന് മാറ്റമില്ലാത്തതുകൊണ്ട് പ്രദാനം q തന്നെയുമാണ്. കമ്പോള ചോദനത്തെ അപേക്ഷിച്ച് കമ്പോള പ്രദാനം കൂടുതലാണ്. q’q അധിക പ്രദാനം മൂലം ഉല്പാദകർ ഉല്പന്നത്തിന്റെ വില കുറയ്ക്കാൻ തയ്യാറാകുന്നു. വില കുറഞ്ഞ് P₂ ൽ എത്തുന്നു. E₂ ആണ് പുതിയ സന്തുലിത ബിന്ദു. E₂ എന്ന ബിന്ദുവിൽ D₂D₂ എന്ന പുതിയ കമ്പോള ചോദന വക്രവും SS എന്ന കമ്പോള പ്രദാന വക്രവും പരസ്പരം ഖണ്ഡിക്കുന്നു . പുതിയ സന്തുലിത വില P₂ ആണ്. പുതിയ സന്തുലിത അളവ് q₂ആണ്.
പ്രദാന വക്രം സ്ഥിരമായി നില്ക്കുകയും ചോദന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തുലിത വിലയും സന്തുലിത അളവും കുറയുന്നു.
പ്രദാന വക്രം സ്ഥിരമായി നില്ക്കുകയും ചോദന വക്രത്തിൽ മാറ്റമുണ്ടാവുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ സന്തുലിത വിലയിലും അളവിലും ഒരേ ദിശയിലുള്ള മാറ്റങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്നു.

II. പ്രദാനത്തിലെ മാറ്റം ( Shifts in Supply )
പ്രദാനത്തെ ബാധിക്കുന്ന വിലയിതര ഘടകങ്ങളായ നിവേശങ്ങളുടെ വില , സാങ്കേതികവിദ്യ , യൂണിറ്റ് ടാക്സ് തുടങ്ങിയവയിൽ മാറ്റം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ കമ്പോള പ്രദാന വക്രത്തിന് സ്ഥാനമാറ്റം സംഭവിക്കുന്നു. വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ അനുകൂലമായ മാറ്റം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ കമ്പോള പ്രദാന വക്രം വലതു ഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു. വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ പ്രതികൂലമായ മാറ്റം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ കമ്പോള പ്രദാന വക്രം ഇടതുഭാഗത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു. ഇത്തരം സാഹചര്യങ്ങളിൽ ചോദന വക്രത്തിൽ മാറ്റമുണ്ടാകുന്നില്ല.

(a) ചോദന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കുകയും പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ:
ഉല്പാദക ഘടകങ്ങളുടെ വില കുറയുക , നികുതി നിരക്കുകൾ കുറയുക , സാങ്കേതിക പുരോഗതി ഉണ്ടാകുക , ഉല്പാദക സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം വർധിക്കുക തുടങ്ങിയ സാഹചര്യങ്ങളിൽ കമ്പോള പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു.

Diagram 5.7

ഡയഗ്രം 5.7 ൽ ആദ്യ സന്തുലിത ബിന്ദു E യും സന്തുലിത വില P യും സന്തുലിത അളവ് q വും ആണ്. വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ അനുകൂലമായ മാറ്റം മൂലം SS എന്ന പ്രദാന വക്രം S₁S₁ ആയി വലത്തേക്ക് മാറുന്നു. ഇപ്പോൾ P വിലയ്ക്ക് കമ്പോള പ്രദാനം q’ അളവും കമ്പോള ചോദന വക്രത്തിന് മാറ്റമില്ലാത്തതുകൊണ്ട് ചോദനം q തന്നെയുമാണ്.
ചോദനത്തെ അപേക്ഷിച്ച് പ്രദാനം കൂടുതലാണ്. qq’ അധിക പ്രദാനം മൂലം ഉല്പാദകർ വില കുറയ്ക്കുന്നു. E₁ എന്ന ബിന്ദുവിൽ S₁S₁ എന്ന പുതിയ കമ്പോള പ്രദാന വക്രവും DD എന്ന കമ്പോള ചോദന വക്രവും സംഗമിക്കുന്നു. പുതിയ സന്തുലിത വില P₁ ആണ്. പുതിയ സന്തുലിത അളവ് q₁ ആണ്.
ചോദന വക്രം സ്ഥിരമായി നില്ക്കുകയും കമ്പോള പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ സന്തുലിത വില കുറയുകയും സന്തുലിത അളവ് വർധിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

(b) ചോദന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കുകയും പ്രദാന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ :
ഉല്പാദക ഘടകങ്ങളുടെ വില വർധിക്കുക , നികുതി നിരക്കുകൾ വർധിക്കുക , കാലഹരണപ്പെട്ട സാങ്കേതികവിദ്യ ഉപയോഗിക്കുക , ഉല്പാദക സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം കുറയുക തുടങ്ങിയ സാഹചര്യങ്ങളിൽ കമ്പോള പ്രദാന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുന്നു.

Diagram 5.8

ഡയഗ്രം 5.8 കമ്പോള ചോദന വക്രം DD യും കമ്പോള പ്രദാന വക്രം SS ഉം സംഗമിക്കുന്ന E എന്ന സന്തുലിത ബിന്ദുവിൽ സന്തുലിത വില P യും സന്തുലിത അളവ് q വും ആണ്. വിലയിതര ഘടകങ്ങളിൽ പ്രതികൂലമായ മാറ്റം മൂലം SS എന്ന കമ്പോള പ്രദാന വക്രം S₂S₂ ആയി ഇടത്തേയ്ക്ക് സ്ഥാനം മാറിയിരിക്കുന്നു. ഇപ്പോൾ P വിലയ്ക്ക് കമ്പോള പ്രദാനം q’ അളവും കമ്പോള ചോദന വക്രത്തിന് മാറ്റമില്ലാത്തതുകൊണ്ട് ചോദനം q തന്നെയുമാണ്. ചോദനത്തെ അപേക്ഷിച്ച് പ്രദാനം കുറവാണ്. q’q അധിക ചോദനം മൂലം ചില ഉപഭോക്താക്കൾ അധിക വില നൽകാൻ തയ്യാറാകുന്നു. E₂ എന്ന ബിന്ദുവിൽ S₂S₂ എന്ന പുതിയ കമ്പോള പ്രദാന വക്രവും DD എന്ന കമ്പോള ചോദന വക്രവും സംഗമിക്കുന്നു. പുതിയ സന്തുലിത വില P₂ ആണ്. പുതിയ സന്തുലിത അളവ് q₂ ആണ്.
ചോദന വക്രം സ്ഥിരമായി നില്ക്കുകയും കമ്പോള പ്രദാന വക്രം ഇടത്തോട്ട് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ സന്തുലിത വില വർധിക്കുകയും സന്തുലിത അളവ് കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു.
ചോദന വക്രം സ്ഥിരമായിരിക്കുകയും പ്രദാന വക്രം സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ സന്തുലിത വിലയിലും അളവിലുമുണ്ടാകുന്ന മാറ്റം എതിർദിശകളിലായിരിക്കും.

III. ഒരേസമയം ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ള മാറ്റം ( Simultaneous shift of demand and supply )
ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലും നാലു വിധത്തിൽ സ്ഥാനമാറ്റം സംഭവിക്കാം.

( 1 ) ചോദന പ്രദാന വക്രങ്ങൾ ഒരേ സമയം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുക.

( 2 ) ചോദന പ്രദാന വക്രങ്ങൾ ഒരേ സമയം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുക.

( 3 ) ചോദന വക്രം വലത്തേക്കും പ്രദാന വക്രം ഇടത്തേക്കും സ്ഥാനം മാറുക.

( 4 ) ചോദന വക്രം ഇടത്തേക്കും പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്കും സ്ഥാനം മാറുക.

ഈ നാല് സാഹചര്യങ്ങളിലും സന്തുലിത വിലയിലും അളവിലുമുണ്ടാകുന്ന മാറ്റം താഴെ പട്ടികയിൽ കൊടുത്തിരിക്കുന്നു.

Table 5.4

ചോദനത്തിലെ മാറ്റം പ്രദാനത്തിലെ മാറ്റം സന്തുലിത അളവ് സന്തുലിത വില

വലത്തേക്ക് വലത്തേക്ക് വർധിക്കുന്നു വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം

ഇടത്തേക്ക് ഇടത്തേക്ക് കുറയുന്നു വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം

വലത്തേക്ക് ഇടത്തേക്ക് വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം വർധിക്കുന്നു

ഇടത്തേക്ക് വലത്തേക്ക് വർധിക്കാം , കുറയാം , മാറ്റമില്ലാതിരിക്കാം കുറയുന്നു

ചോദന വക്രവും പ്രദാന വക്രവും ഒരേസമയം വലത്തേക്ക് മാറുമ്പോൾ സന്തുലിത അളവ് വർധിക്കുന്നു. സന്തുലിത വില വർധിക്കുകയോ കുറയുകയോ മാറ്റമില്ലാതിരിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു. ചോദന വക്രവും പ്രദാന വക്രവും ഒരേസമയം ഇടത്തേക്ക് മാറുമ്പോൾ സന്തുലിത അളവ് കുറയുന്നു. സന്തുലിത വില വർധിക്കുകയോ കുറയുകയോ മാറ്റമില്ലാതിരിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു.
ചോദനത്തിന്റെ വർധനയുടെ നിരക്കും പ്രദാനത്തിന്റെ വർധനയുടെ നിരക്കും തുല്യമാണെങ്കിൽ സന്തുലിത വിലയിൽ മാറ്റം ഉണ്ടാകുകയില്ല. ഇത് ഡയഗ്രം 5.9 ൽ കാണിച്ചിരിക്കുന്നു .

Diagram 5.9

ചോദന വക്രം ഇടത്തേക്കും പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്കും ഒരേ നിരക്കിലാണ് സ്ഥാനം മാറുന്നതെങ്കിൽ സന്തുലിത വില കുറയുകയും സന്തുലിത അളവ് മാറ്റമില്ലാതിരിക്കുകയും ചെയ്യും. ഇത് ഡയഗ്രം 5.10 ൽ കാണിച്ചിരിക്കുന്നു .

Diagram 5.10

കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ : സ്വതന്ത്രമായ പ്രവേശനവും വിട്ടുപോകലും ( Market equilibrium : Free entry and exit )
സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് കമ്പോളത്തിൽ പ്രവേശിക്കാനും വിട്ടുപോകാനും സ്വാതന്ത്ര്യമുള്ള സാഹചര്യത്തിൽ കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ പ്രാപിക്കുന്നതെങ്ങനെയെന്ന് നോക്കാം. ഇവിടെ പുതിയ ഉല്പാദക യൂണിറ്റുകൾക്ക് എപ്പോൾ വേണമെങ്കിലും വ്യവസായത്തിലേക്ക് ( industry ) പ്രവേശിക്കുവാനും നിലവിലുള്ള സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് എപ്പോൾ വേണമെങ്കിലും ഉല്പാദനം നിർത്തി വ്യവസായം വിട്ടു പോകുന്നതിനും പൂർണ സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ട്.
സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ അമിത ലാഭമോ നഷ്ടമോ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് ഉണ്ടാകുന്നില്ല എന്നതാണ് ആഗമന – നിർഗമന സ്വാതന്ത്ര്യം കൊണ്ട് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. എല്ലാ സ്ഥാപനങ്ങളും സാധാരണ ലാഭം നേടുന്നു. വ്യവസായത്തിൽ അമിത ലാഭം ഉണ്ടെങ്കിൽ പുതിയ സ്ഥാപനങ്ങൾ ആ വ്യവസായത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നു. പുതിയ സ്ഥാപനത്തിന്റെ പ്രവേശനം പ്രദാനം വർധിപ്പിക്കുന്നു. തന്മൂലം പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്ക് നീങ്ങുകയും വില കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു. വില കുറയുമ്പോൾ അമിത ലാഭം ഇല്ലാതാകുന്നു. അതുപോലെ , നിലവിലുള്ള സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നഷ്ടം വരുമ്പോൾ അവയിൽ ചിലത് ഉല്പാദനം നിർത്തി വ്യവസായം വിട്ടുപോകുന്നു. സ്ഥാപനങ്ങൾ വിട്ടു പോകുമ്പോൾ പ്രദാനം കുറയുകയും പ്രദാന വക്രം ഇടതുഭാഗത്തേക്ക് നീങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു. തന്മൂലം വില വർധിക്കുകയും സ്ഥാപനങ്ങൾ സാധാരണ ലാഭം നേടുകയും ചെയ്യുന്നു.
സ്ഥാപനം സാധാരണ ലാഭം നേടുന്നത് വില ചെലവിന്റെ മിനിമത്തിന് തുല്യമാകുമ്പോഴാണ്. അതു കൊണ്ട് , പൂർണ പ്രവേശന നിഷ്ക്രമണ സ്വാതന്ത്ര്യമുള്ളപ്പോൾ സന്തുലിത വില AC യുടെ മിനിമം ബിന്ദുവിന് തുല്യമായിരിക്കും. അതായത് ,

P = AC യുടെ മിനിമം
മറ്റൊരു തരത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ , വില , AC യുടെ മിനിമത്തെക്കാൾ കൂടിയിരിക്കുമ്പോൾ പുതിയ സ്ഥാപനങ്ങൾ കമ്പോളത്തിൽ പ്രവേശിക്കുകയും വില AC യുടെ മിനിമത്തെക്കാൾ കുറഞ്ഞിരിക്കുമ്പോൾ നിലവിലുള്ള ചില സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉല്പാദനം നിർത്തി കമ്പോളം വിട്ടുപോകുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാൽ , പൂർണ മത്സര കമ്പോളത്തിലെ കമ്പോള വില എപ്പോഴും ശരാശരി ചെലവിന്റെ മിനിമം ആയിരിക്കും.

Diagram 5.11

ഈ അവസ്ഥയിൽ പ്രദാനം പൂർണ ഇലാസ്തികമായിരിക്കും. അതു കൊണ്ട് , ഏറ്റവും കുറഞ്ഞ ശരാശരി ചെലവിൽ പ്രദാനം ചെയ്യപ്പെടുന്ന സാധനത്തിന്റെ അളവ് നിർണയിക്കുന്നത് , ആ വിലയിലെ കമ്പോള ചോദനമാണ്. ഡയഗ്രം 5.11 ൽ DD എന്ന ചോദന വക്രം P₀ = min AC രേഖയിൽ E എന്ന ബിന്ദുവിൽ സംഗമിക്കുന്നു. P₀ സന്തുലിത വിലയും q₀ സന്തുലിത അളവുമാണ്
. P₀ എന്ന വില AC യുടെ മിനിമത്തിന് തുല്യമാണ്. P₀ വിലയിൽ മൊത്തം പ്രദാനവും മൊത്തം ചോദനവും (q₀) തുല്യമാണ്.
P₀ = min AC കമ്പോള വിലയും , q₀ കമ്പോള പ്രദാനവും , q_f ഒരു സ്ഥാപനത്തിന്റെ പ്രദാനവും , n₀ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണവുമാണെങ്കിൽ , P₀ വിലയിൽ കമ്പോളത്തിലെ സന്തുലിത സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം (n₀) ,

n₀ = \(\mathbf{-\frac{q_{0}}{q_{f}}}\) ആയിരിക്കും.
EXAMPLE 5.4 : കമ്പോള ചോദന ധർമം q^D₀ = 200 – P , ഒരു സ്ഥാപനത്തിന്റെ പ്രദാന ധർമം q^s_f = 10 + P , കമ്പോള വില P₀ = min AC = 20 ആണെന്ന് കരുതുക. കമ്പോള ചോദനം:

q^D = q₀ = 200 – P
= 200 – 20
= 180 ( P = P₀ = 20 ).
വില , P₀ = 20 ന് ഒരു സ്ഥാപനത്തിന്റെ പ്രദാനം :
q^s_f = 10 + P
= 10 + 20
= 30
സന്തുലിത സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം :
n₀ = \(\mathbf{-\frac{q_{0}}{q_{f}}}\)
= \(\mathbf{-\frac{180}{30}}\)
= 6

PROBLEM 5.4 ആഗമന – നിർഗമന സ്വാതന്ത്ര്യമുള്ള ഒരു കമ്പോളത്തിലെ ഒരു ഉല്പാദക യൂണിറ്റിന്റെ പ്രദാന വക്രം q^s_f = 20 + P ഉം ചോദന വക്രം q^D = 100n – P യും മിനിമം AC = 10 ആയാൽ ,

( 1 ) സന്തുലിത വില എത്ര ?

( 2 ) സന്തുലിത ചോദനം എത്ര ?

( 3 ) ഒരു സ്ഥാപനത്തിന്റെ പ്രദാനം എത്ര ?

( 4 ) കമ്പോളത്തിലെ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം എത്ര ?

( 5 ) മൊത്തം പ്രദാനം എത്ര ?

Solution :

( 1 ) സന്തുലിത കമ്പോള വില 10

( 2 ) സന്തുലിത ചോദനം , q^D = q₀ = 100 – P
= 100 – 10
= 90

( 3 ) q^s_f 20 + P
= 20 + 10
= 10

( 4 ) കമ്പോളത്തിലെ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം ,
n₀ = \(\mathbf{-\frac{q_{0}}{q_{f}}}\)
= \(\mathbf{-\frac{90}{30}}\)
= 3

( 5 ) മൊത്തം പ്രദാനം = q^s_f × n₀
= 30 × 3
= 90

ചോദന വക്രത്തിന്റെ സ്ഥാനമാറ്റം ( Shifts in Demand Curve )
ആഗമന – നിർഗമന സ്വാതന്ത്ര്യമുള്ള കമ്പോളത്തിൽ ചോദന വക്രത്തിന് സ്ഥാനമാറ്റം ഉണ്ടായാൽ സന്തുലിത വില , അളവ് , സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം എന്നിവയിലുള്ള മാറ്റം പരിശോധിക്കാം. ചില കാരണങ്ങളാൽ , ചോദനത്തിലെ വർധനവ് മൂലം ചോദന വക്രം 5.12 ൽ കാണുന്നതുപോലെ DD – ൽ നിന്ന് D₁D₁ ആയി സ്ഥാനം മാറിയിരിക്കുന്നു.

( 1 ) ചോദന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുമ്പോൾ സന്തുലിത വില മാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി തുടരുകയും സന്തുലിത അളവും സന്തുലിത സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണവും വർധിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

Diagram 5.12

P₀ വിലയ്ക്ക് കമ്പോളത്തിൽ അധിക ചോദനം ഉണ്ടാകുന്നു. തന്മൂലം ചില ഉപഭോക്താക്കൾ ഉയർന്ന വില നൽകാൻ തയ്യാറാകുന്നു. അപ്പോൾ വില കൂടുന്നതിനുള്ള സാധ്യതയുണ്ട്. തന്മൂലം ഉല്പാദകർക്ക് അമിത ലാഭം ലഭിക്കുന്നു. കമ്പോളത്തിൽ അമിത ലാഭം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ പുതിയ സ്ഥാപനങ്ങൾ പ്രസ്തുത വ്യവസായത്തിൽ പ്രവേശിക്കുന്നു. ഇത് കമ്പോള പ്രദാനം വർധിപ്പിക്കുന്നു. കമ്പോളത്തിൽ പ്രദാനം വർധിക്കുന്നതിന്റെ ഫലമായി വില P₀ യിലേക്ക് താഴുന്നു. അമിത ലാഭം ഇല്ലാതെയാകുന്നു. പുതിയ സന്തുലിതാവസ്ഥ E യിൽ നിന്ന് E₁ ലേക്ക് മാറുകയും സന്തുലിത അളവ് q₀ ൽനിന്നു q₁ ആയി വർധിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സന്തുലിത സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം n₀ ൽ നിന്ന് n₁ ആയി വർധിക്കുന്നു.

( 2 ) ചോദന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുമ്പോൾ സന്തുലിത വില മാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി തുടരുകയും സന്തുലിത അളവും സന്തുലിത സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണവും കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു.

Diagram 5.13

ഡയഗ്രം 5.13 ൽ ചില കാരണങ്ങളാൽ ചോദന DD യിൽ നിന്ന് D₂D₂ ആയി ഇടത്തേക്ക് മാറുന്നു. സന്തുലിതാവസ്ഥ E യിൽ നിന്നും E₂ വിലേക്ക് മാറുകയും സന്തുലിത പ്രദാനം q₀ ൽ നിന്ന് q₁ ആയി കുറയുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇത് അധിക പ്രദാനം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ചില ഉല്പാദന യൂണിറ്റുകൾക്ക് അവർ ഉദ്ദേശിക്കുന്ന അളവ് വില്ക്കാൻ കഴിയാതെ വരുന്നു. ഇത് മൂലം വില കുറയ്ക്കേണ്ടി വരുന്നു. വില കുറയ്ക്കുമ്പോൾ നഷ്ടമുണ്ടാകുന്നു. നഷ്ടമുണ്ടാകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉല്പാദനം നിർത്തി കമ്പോളം വിട്ടുപോകുകയും സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം കുറയുകയും വില P₀ യിലേക്ക് ഉയർന്ന് കമ്പോള ചോദനവും പ്രദാനവും തുല്യമാകുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉല്പാദന സ്ഥാപനങ്ങളുടെ എണ്ണം n₀ ൽ നിന്ന് n₂ ആയി കുറയുന്നു.

പ്രായോഗികത ( Applications )
വിലനിർണയത്തിൽ ഗവൺമെന്റ് ഇടപെടുമ്പോൾ ചോദന പ്രദാന വിശകലനം കമ്പോളത്തിൽ എന്തെല്ലാം പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുന്നുവെന്ന് നമുക്ക് പരിശോധിക്കാം. വില പരിധി , തറവില എന്നിവ ഗവൺമെന്റ് വിലനിർണയത്തിന് ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. ഗവൺമെന്റ് ഉപഭോക്താക്കളെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ചില സാധനങ്ങൾക്ക് വില പരിധി നിശ്ചയിക്കുന്നു. അതുപോലെ ഉല്പാദകരെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിന് വേണ്ടി ചില ഉല്പന്നങ്ങൾക്ക് തറവില പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു.

വില പരിധി ( Price Ceiling )
ഉപഭോക്താക്കളുടെ താല്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുവേണ്ടി സാധനങ്ങൾക്കും സേവനങ്ങൾക്കും ഗവൺമെന്റ് നിശ്ചയിക്കുന്ന പരമാവധി വിലയാണ് വില പരിധി. ഇത് സാധാരണയായി അവശ്യ വസ്തുക്കളിലാണ് ചുമത്തപ്പെടുന്നത്. ഉദാഹരണമായി , ഇന്ത്യയിൽ ചില അവശ്യ ഔഷധങ്ങളുടെയും ഭക്ഷ്യധാന്യങ്ങളുടെയും പഞ്ചസാരയുടെയും മണ്ണണ്ണയുടെയും വില ഗവൺമെന്റ് നിശ്ചയിക്കുന്നു. ഈ വില , വിപണി നിർണയ വിലയേക്കാൾ കുറവായിരിക്കും. വില പരിധി എപ്പോഴും ചോദന പ്രദാന ശക്തികൾ ചേർന്ന് നിർണയിക്കുന്ന കമ്പോള വിലയേക്കാൾ കുറവായിരിക്കും.

Diagram 5.14

ഡയഗ്രം 5.14 ൽ ചോദന പ്രദാന ശക്തികൾ ചേർന്ന് നിശ്ചയിച്ച സന്തുലിത വിലയാണ് P₀. സന്തുലിത അളവ് q₀ ആണ്. കമ്പോള വില സാധാരണ ജനങ്ങൾക്ക് താങ്ങാനാവുന്നതിലധികമാണെങ്കിൽ അവരെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ഗവൺമെന്റ് വില പരിധി P_c ആയി നിശ്ചയിക്കുന്നു. ഇവിടെ വില പരിധി കമ്പോള സന്തുലിത വിലയെക്കാൾ കുറഞ്ഞതാണ്. P_c വിലയ്ക്ക് ചോദനം q_c യും പ്രദാനം q’_c യുമാണ്. ചോദനം പ്രദാനത്തെക്കാൾ കൂടുതലാണ്. വില പരിധി അധിക ചോദനത്തിന് കാരണമാകുന്നു.
വിലപരിധിയ്ക്ക് താഴെ പറയുന്ന പ്രതികൂല ഫലങ്ങൾ ഉണ്ട്.

( 1 ) റേഷൻ കടകളിൽ നീണ്ട ക്യൂവിന് കാരണമാകുന്നു.

( 2 ) ഉപഭോക്താവിന് ആവശ്യമുള്ളതിൽ കുറവ് സാധനമാണ് റേഷൻ കടകളിലൂടെ ലഭിക്കുന്നത്. അധിക ചോദനം മൂലം ചില ഉപഭോക്താക്കൾ വില പരിധിയെക്കാൾ ഉയർന്ന വില നൽകാൻ തയ്യാറാകും. ഇത് കരിഞ്ചന്തയ്ക്ക് കാരണമാകുന്നു. ഉപഭോക്താക്കളെ സഹായിക്കുക എന്നതാണ് സർക്കാരിന്റെ ലക്ഷ്യമെങ്കിലും അത് അവശ്യ സാധനങ്ങളുടെ ക്ഷാമത്തിന് കാരണമാകുന്നു. അതുകൊണ്ട് അവശ്യസാധനങ്ങളുടെ ലഭ്യത എല്ലാവർക്കും ഉറപ്പുവരുത്തുന്നതിനായി അവ റേഷൻ സമ്പ്രദായത്തിലൂടെ ഉപഭോക്താക്കൾക്ക് വിതരണം ചെയ്യുന്നു. അപ്പോൾ വ്യക്തികൾക്ക് ഒരു നിശ്ചിത അളവിൽ കൂടുതൽ സാധനങ്ങൾ വാങ്ങാൻ കഴിയില്ല. ഇത്തരം നിർദിഷ്ട അളവിലുള്ള സാധനങ്ങൾ റേഷൻ കടകളിലൂടെ ( ന്യായവില കടകൾ ) വിതരണം ചെയ്യുന്നു.

തറവില ( Floor Price )
ഉല്പാദകരുടെ താല്പര്യം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനു വേണ്ടി സാധനങ്ങൾക്കും സേവനങ്ങൾക്കും ഗവൺമെന്റ് ചുമത്തുന്ന / നിശ്ചയിക്കുന്ന മിനിമം വിലയാണ് തറവില അഥവാ താങ്ങുവില ( support price ). ചോദന പ്രദാന ശക്തികളുടെ ഫലമായി നിർണയിക്കപ്പെട്ട വില വളരെ താഴ്ന്നതാകുമ്പോൾ ഉല്പാദകർക്ക് നഷ്ടമുണ്ടാകുന്നു. അപ്പോൾ ഗവൺമെന്റ് കമ്പോളത്തിൽ ഇടപെടുകയും സാധനങ്ങൾക്ക് തറവില പ്രഖ്യാപിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇന്ത്യയിൽ , നെല്ല് , തേങ്ങ തുടങ്ങിയ കാർഷിക ഉല്പന്നങ്ങൾക്ക് തറവില പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതും തൊഴിലാളികൾക്ക് മിനിമം വേതനം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതും ഉദാഹരണങ്ങളാണ്.

Diagram 5.15

ഗവൺമെന്റ് പ്രഖ്യാപിക്കുന്ന തറവില സന്തുലിത വിലയെക്കാൾ കൂടുതലായിരിക്കും. തറവില പ്രഖ്യാപനം കമ്പോളത്തിൽ എന്ത് പ്രത്യാഘാതം ഉണ്ടാക്കുന്നുവെന്ന് ഡയഗ്രം 5.15 ന്റെ സഹായത്തോടെ വിശദീകരിക്കാം.
ചോദന വക്രം DD യും പ്രദാന വക്രം SS ഉം എന്ന ബിന്ദുവിൽ സന്ധിക്കുന്നു. കമ്പോള സന്തുലിത വില P₀ യും സന്തുലിത അളവ് q₀ യും ആണ്. കർഷകരുടെ / ഉല്പാദകരുടെ താൽപര്യങ്ങൾ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ഗവൺമെന്റ് തറവില P_f ആയി പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. ഇത് കമ്പോള വിലയെക്കാൾ ഉയർന്നതാണ്. P_f തറവിലയിൽ കമ്പോള ചോദനം q’_f ഉം കമ്പോള പ്രദാനം q_f ഉം ആണ്. P_f വിലയ്ക്ക് പ്രദാനം ചോദനത്തെക്കാൾ കൂടുതലാണ്. ഇത് അധിക പ്രദാനത്തിന് കാരണമാകുന്നു. ഇവിടെ q’_fq_f ആണ് അധിക പ്രദാനം. ഗവൺമെന്റ് തറവില പ്രഖ്യാപിച്ചതുമൂലമുണ്ടായ മിച്ച ഉല്പന്നം P_f വിലയ്ക്ക് ഗവൺമെന്റ് സംഭരിക്കുന്നു. ഇങ്ങനെ സംഭരിച്ച ഉല്പന്നം കമ്പോള വില ഉയരുമ്പോൾ ഗവൺമെന്റ് വിൽക്കുന്നു. ഈ മിച്ച ഉല്പന്നം ഗവൺമെന്റ് ശേഖരിച്ചില്ലെങ്കിൽ കമ്പോള വില കുറയും.

Table 5.5 വില പരിധിയും തറവിലയും – ഒരു താരതമ്യ പഠനം

വില പരിധി തറവില

1. ഗവണ്മെന്റ് നിശ്ചയിക്കുന്ന പരമാവധി വില 1. ഗവണ്മെന്റ് നിശ്ചയിക്കുന്ന കുറഞ്ഞ വില

2. ഗോതമ്പ് , അരി , മണ്ണെണ്ണ തുടങ്ങിയ അവശ്യ സാധനങ്ങളിന്മേൽ ഏർപ്പെടുത്തുന്നു 2. നെല്ല് , നാളികേരം തുടങ്ങിയ കാർഷിക സാധന ങ്ങളിന്മേലും തൊഴിലാളികളുടെ മിനിമം കൂലിയിലും ഏർപ്പെടുത്തുന്നു

3. ഇത് എല്ലായ്പ്പോഴും സന്തുലിത വിലയേക്കാൾ കുറവായിരിക്കും 3. ഇത് സന്തുലിത വിലയേക്കാൾ കൂടുതലായിരിക്കും

4. അധിക ചോദനം സൃഷ്ടിക്കുന്നു 4. അധികം പ്രദാനം സൃഷ്ടിക്കുന്നു

5. ന്യായവില ഷോപ്പുകൾ തുറക്കുന്നു 5. മിച്ചം വരുന്ന സാധനങ്ങൾ സർക്കാർ സംഭരിക്കുന്നു

Note in English

<< Chapter 4

>> Chapter 6

Plus Two Economics – Chapter 5: Note in Malayalam

കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ

ആമുഖം ( Introduction )

സന്തുലിതാവസ്ഥ, അധിക ചോദനം, അധിക പ്രദാനം (Equilibrium, Excess Demand, Excess Supply)

സന്തുലിതാവസ്ഥ ഇല്ലാത്ത പെരുമാറ്റം (Out of Equilibrium Behaviour)

കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ ഉല്പാദക യൂണിറ്റുകളുടെ എണ്ണം സ്ഥിരമായിരിക്കുമ്പോൾ (Market Equilibrium: Fixed Number of Firms)

ചോദന പ്രദാന സമവാക്യം ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ട് സന്തുലിത വിലയും അളവും കാണുന്ന വിധം (Method of determination of equilibrium price and quantity using equation)

തൊഴിൽവിപണിയിലെ വേതനനിർണയം ( Wage Determination in Labour Market )

ഒരു സ്ഥാപനം എത്രത്തോളം തൊഴിൽ ആവശ്യപ്പെടും ? ( How much labour will a firm demand ? )

തൊഴിൽ പ്രദാനം എങ്ങനെയിരിക്കും ? ( What about the supply of labour ? )

ചോദന-പ്രദാനങ്ങളിലെ മാറ്റങ്ങൾ (Shifts in Demand and Supply)

I. ചോദനത്തിലെ മാറ്റം (Shifts in Demand)

(a) പ്രദാന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കുകയും ചോദന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ:

(b) പ്രദാന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കു കയും ചോദന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ:

II. പ്രദാനത്തിലെ മാറ്റം ( Shifts in Supply )

(a) ചോദന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കുകയും പ്രദാന വക്രം വലത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ:

(b) ചോദന വക്രം സ്ഥാനമാറ്റമില്ലാതെ സ്ഥിരമായി നിൽക്കുകയും പ്രദാന വക്രം ഇടത്തേക്ക് സ്ഥാനം മാറുകയും ചെയ്താൽ :

III. ഒരേസമയം ചോദനത്തിലും പ്രദാനത്തിലുമുള്ള മാറ്റം ( Simultaneous shift of demand and supply )

കമ്പോള സന്തുലിതാവസ്ഥ : സ്വതന്ത്രമായ പ്രവേശനവും വിട്ടുപോകലും ( Market equilibrium : Free entry and exit )

ചോദന വക്രത്തിന്റെ സ്ഥാനമാറ്റം ( Shifts in Demand Curve )

പ്രായോഗികത ( Applications )

വില പരിധി ( Price Ceiling )

തറവില ( Floor Price )

Leave a Reply Cancel reply